Biała energia – to energia odnawialna, pozyskiwana z energii wody.

Ma przede wszystkim olbrzymie znaczenie w kontekście ekologicznym, gdyż ogranicza emisję zanieczyszczeń do środowiska.

Największym producentem energii z wody jest Norwegia, która uzyskuje tą drogą aż 98% swojej energii elektrycznej. Polska na jej tle wygląda bardzo skromnie, bo do 2017 roku energetyka wodna odpowiadała jedynie za 1,5% produkcji energii elektrycznej w naszym kraju. Znaczący wpływ na to ma fakt, że nasze rzeki mają mały spadek wody, a więc niewielka jest energia kinetyczna wody, która wykorzystywana jest do generowania energii elektrycznej.

Nie mniej okazuje się, że w niektórych przypadkach rozwiązaniem może być patent sięgający aż starożytności. Jest to tzw. śruba Archimedesa, której odkrycie przypisuje się właśnie greckiemu filozofowi i wynalazcy Archimedesowi z Syrakuz, choć prawdopodobnie była znana już w starożytnej Babilonii. Jest to prosta i mało awaryjna konstrukcja, idealna dla wolnych i spokojnych rzek. Zbudowana jest ze stalowej otwartej albo zamkniętej rury, wewnątrz której umieszcza się wirnik w kształcie śruby. Urządzenie instaluje się pod kątem, w taki sposób, by dolny koniec rury znajdował się w niższym zbiorniku wodnym, a górny w wyższym. Dzięki grawitacji woda z górnego zbiornika przepływa przez śrubę, powodując jego obrót. Liczba obrotów śruby w takim przypadku jest dość niewielka dlatego, aby napędzać generator, najczęściej potrzebna jest przekładnia zwiększająca obroty.

Na rysunku prezentujemy schemat, pokazujący zasadę działania śruby Archimedesa.

Turbina Archimedesa – budowa i zasada działania (źródło: By Pesymista (Own work) [CC BY-SA 3.0 http://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0)], via Wikimedia Commons)

Co istotne, wolno obracająca się turbina Archimedesa jest również bezpieczna dla przepływających przez nią ryb, więc zbudowana na jej bazie elektrownia nie ma negatywnego wpływu na przyrodę, a cały obiekt nie zakłóca krajobrazu.

Wykorzystanie tego prostego urządzenia sprawdza się w małych elektrowniach wodnych, w sytuacjach gdy budowa tradycyjnej elektrowni byłaby bądź niemożliwa, bardzo kosztowna, a przede wszystkim niekorzystna dla środowiska.

W 2014 roku jedną z pierwszych tego typu w Polsce i największą w Europie była Mała Elektrownia Wodna na Noteci w Rosku koło Wielenia, gdzie zostały użyte właśnie turbiny Archimedesa. Instalacja składa się tam z 6 turbozespołów ślimakowych o mocy 60 kW każdy. Łączna moc elektrowni wynosi więc 360 kW. Elektrownia została zaprojektowana i wykonana na wysokość spadu wody 1,72 m. przy przepływie instalowanym 30 m3/s (5 m3/s każdy turbozespół). Średnica jednej turbiny wynosi 3,2 m. Wodę z elektrowni odprowadza kanał energetyczny, odtworzony w całości, o długości 550 m. Szacowana roczna produkcja energii odnawialnej określona została na ok 2 000 MWh. ( na podstawie informacji z http://www.mewrosko.pl/).